O chorobach zawodowych.
Zgodnie z ustawową definicją, choroba zawodowa to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Okoliczności te nazwane są „narażeniem zawodowym” a rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu zatrudnienia pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów choroby zawodowej w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Osoba, u której stwierdzono wystąpienie choroby zawodowej, ma prawo do szeregu świadczeń wskazanych w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1205 z późn. zm.), m.in. prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, renty oraz jednorazowego odszkodowania.
Obok ww. świadczeń pracownik może także wystąpić do pracodawcy o wypłatę odszkodowania, renty oraz zadośćuczynienia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Roszczenia o wypłatę świadczeń przysługują także członkom najbliższej rodziny pracownika, który zmarł w wyniku choroby zawodowej.
Aby konkretna przypadłość mogła zostać uznana za chorobę zawodową muszą być spełnione łącznie następujące przesłanki:
- schorzenie musi odpowiadać chorobie ujętej w wykazie chorób zawodowych,
- choroba musi być wywołana czynnikami szkodliwymi dla zdrowia występującymi w środowisku pracy osoby zainteresowanej lub w związku z jej wykonywaniem.
Wykaz chorób zawodowych stanowi katalog zamknięty. Należy zatem przyjąć, że zachorowanie na chorobę związaną z pracą w warunkach szkodliwych, która jednak nie została ujęta w obowiązującym wykazie, nie będzie mogło zostać uznane za chorobę zawodową.[1]
Choroby zawodowe personelu medycznego.
Personel medyczny jest szczególnie narażony na stały kontakt z chorobami wywoływanymi przez toksyny i groźne drobnoustroje, czyli wirusy, bakterie, grzyby itp. Praca lekarza, pielęgniarki czy ratownika medycznego jest pracą niezwykle stresującą i obciążoną wielką odpowiedzialnością. Oprócz ekspozycji na drobnoustroje, personel medyczny jest także zagrożony długotrwałym, silnym napięciem emocjonalnym. Ponadto, lekarze mogą odczuć negatywne skutki działania leków, promieniowania jonizującego oraz zabiegów z wykorzystaniem techniki laserowej.
Wykaz chorób zawodowych, także tych dotykających lekarzy, stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1367). Do chorób zawodowych, zgodnie z wykazem, zalicza się m.in. choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa.
Choroby zakaźne chorobą zawodową medyków.
Personel medyczny narażony jest na kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami pacjentów. Znacząco zwiększa to ryzyko zachorowania na chorobę zakaźną, w tym np. wirusowe zapalenie wątroby typu C. Najczęstszą przyczyną zakażenia wirusem HCV wśród pracowników ochrony zdrowia jest przypadkowe ukłucie igłą lub innym zanieczyszczonym krwią przedmiotem. Przypadki te dotyczą zarówno chirurgów, stomatologów a także personel pielęgniarski.
Według danych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych, w roku 2018 na 2022 stwierdzonych przypadków wystąpienia choroby zawodowej, 83 osoby były przedstawicielami opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, zaś aż 32,9 % z ogólnej liczby przypadków stanowiły choroby zakaźne lub pasożytnicze.[2] Analiza zachorowań na zawodowe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C w województwie pomorskim w latach 1999-2009 wykazała, że wszystkie stwierdzone przypadki dotyczyły wyłącznie pracowników ochrony zdrowia.
Aby Inspektor Sanitarny uznał schorzenie za chorobę zawodową, nie wystarczy samo jej ujęcie w wykazie chorób zawodowych. Należy także wykazać, że choroba została spowodowana czynnikami występującymi w środowisku pracy lub w związku z jej wykonywaniem. Sam fakt wykonywania pracy w grupie ryzyka nie wystarcza do bezwzględnego uznania schorzenia za chorobę zawodową. Należy wykazać także związek przyczynowo-skutkowy między wykonywaną pracą a rozpoznaną przypadłością – w tym celu każde zdarzenie, które mogło skutkować zarażeniem (ukłucie „brudną” igła, bezpośredni kontakt z wydzielinami) powinno zostać udokumentowane. Należy bowiem zauważyć, że możliwość uznania choroby zakaźnej za chorobę zawodową utrudniają także inne pozazawodowe czynniki ryzyka – przebyte hospitalizacje, przetaczanie krwi, wykonanie tatuażu czy zabiegi chirurgiczne. W przypadku choroby COVID-19 problemem w postępowaniu dowodowym może być ograniczony dostęp do testów na obecność wirusa oraz brak dostatecznej wiedzy na temat choroby oraz sposobów infekcji.
Apel Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej.
Pismem z dnia 30 marca 2020 r. Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej zwróciło się do Prezesa Rady Ministrów z apelem o uznanie choroby zakaźnej wywołanej u lekarza lub lekarza dentysty wirusem SARS-CoV-2 za chorobę zawodową. Nie da się ukryć, że personel medyczny stoi na pierwszej linii frontu walki z koronawirusem. Z tego względu oraz z uwagi na braki odpowiednich zabezpieczeń i wyposażenia w środki ochrony osobistej w szpitalach, ryzyko zarażenia wirusem SARS-CoV-2 podczas wykonywania obowiązków zawodowych jest wśród lekarzy wysokie. Prezydium NRL zaznacza, że Państwo powinno zapewnić lekarzom wszelkie narzędzia i instrumenty prawne w celu złagodzenia ryzyka, jakie wiąże się ze sprawowaniem opieki nad pacjentami w okresie stanu epidemii. Warto wskazać, że na dzień 2 kwietnia 2020 r., według danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego, na 2692 wszystkich zakażonych, aż 461 osób stanowią medycy. We Włoszech zaś zmarło 94 lekarzy zarażonych koronawirusem a wśród personelu pielęgniarskiego potwierdzono ponad 6,5 tysięcy zakażeń.
Procedura orzekania choroby zawodowej.
Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej u pracownika należy zgłosić do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy. Inspektor sanitarny wszczyna postępowanie oraz kieruje pracownika na badanie w celu rozpoznania choroby zawodowej. Pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego w przedmiocie choroby zawodowej lub jej braku, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia mu orzeczenia lekarskiego. Orzeczenie wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne. Następnie właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej na podstawie materiału dowodowego, w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim a także oceny narażenia zawodowego pracownika.
COVID-19 chorobą zawodową – trudności dowodowe.
Zdaniem samorządu lekarskiego, wyraźne wyszczególnienie choroby wywołanej zakażeniem koronawirusem w wykazie chorób zawodowych, usunie wszelkie wątpliwości organów orzekających o stwierdzeniu choroby zawodowej i przyczyni się do wykształcenia jednolitej praktyki orzeczniczej w tym zakresie. Ponadto, jak wskazuje się w apelu, ze względu na braki w środkach ochrony osobistej w szpitalach, należy przyjąć, że za zakażenie koronawirusem lekarza zostało spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem jej wykonywania.
Należy przychylić się do stanowiska Prezydium NRL.
W jednej z prowadzonych przez nas spraw od ponad 6 lat walczymy o to aby inspekcja sanitarna uznała, że za śmierć młodej kobiety odpowiada choroba zawodowa – międzybłoniak opłucnej, wywołana azbestem w miejscu pracy. Jednakże, zdaniem urzędu, skoro pracownica nie wykonywała pracy przy produkcji azbestu, to międzybłoniak opłucnej, mimo że jest wskazany w odpowiednim wykazie, w jej przypadku choroby zawodowej nie stanowi. Wystąpiliśmy zatem na drodze powództwa cywilnego do pracodawcy o wypłatę stosownego zadośćuczynienia na podst. art. 446 & 4 k.c. za krzywdę, której doznali członkowie najbliższej rodziny pracownicy, w wyniku jej śmierci. Sąd przychylił się do naszych twierdzeń, że przyczyną zgonu była choroba wywołana azbestem w zakładzie pracy i przyznał najbliższej rodzinie pracownicy odpowiednie zadośćuczynienie. W orzecznictwie można także znaleźć m.in. przykłady zasądzenia od pracodawcy na rzecz pracownika odszkodowania, renty oraz zadośćuczynienia za utratę słuchu spowodowaną warunkami pracy w hałasie (wyrok SA w Łodzi z 24.01.2013 r., III Apa 31/12, Lex nr 1293105) oraz zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną konsekwencją pracy z bezpośrednim narażeniem na pył wełny mineralnej i azbest (wyrok SA w Poznaniu z 08.05.2013 r., III Apa 4/13, Lex nr 1322528).
24.04.2020 – aktualizacja artykułu.
Dnia 23 kwietnia 2020 r., na stronie internetowej Naczelnej Izby Lekarskiej pojawiła się informacja, że w odpowiedzi na apel Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 30 marca 2020 r., Ministerstwo Zdrowia uznało COVID-19 za chorobę zawodową.
W odpowiedzi na apel Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 30 marca br., Minister Zdrowia pismem z dnia 21 kwietnia 2020 r. uznał, że zgodnie z obowiązującymi przepisami COVID-19 jest chorobą zakaźną. Wobec powyższego, chorobę zakaźną wywołaną wirusem SARS-CoV-2 można uznać za chorobę zawodową, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Minister Zdrowia w swej odpowiedzi podkreślił, że choroby zakaźne, pod pozycją 26, znajdują się w wykazie chorób zawodowych. Na tej podstawie, jako jedną z chorób zawodowych personelu medycznego stwierdza się np. WZW typu B i C. Wirusowe zapalenie wątroby nie jest bowiem odrębnie wymienione w wykazie chorób zawodowych, jednakże jest chorobą zakaźną, zawiera się zatem w ogólnej grupie chorób z pkt 26 wykazu, których wystąpienie upoważnia do orzeczenia o chorobie zawodowej. Stwierdzenie choroby zawodowej w przypadku COVID-19 będzie odbywało się na tych samych zasadach, jakie obowiązują w przypadku innych chorób zakaźnych. Należy zatem podkreślić, że droga do uzyskania orzeczenia o chorobie zawodowej wciąż wiedzie przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego, który wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do jej stwierdzenia. Aby uzyskać orzeczenie o chorobie zawodowej należy zatem, na zasadach ogólnych, wykazać, że COVID-19 bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem została spowodowana czynnikami występującymi w środowisku pracy lub w związku z jej wykonywaniem.
W przypadku orzeczenia choroby zawodowej pracownikowi przysługuje m.in. jednorazowe odszkodowanie. Wysokość jednorazowego odszkodowania jest ustawowo ograniczona a dokładne kwoty podaje obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 13 marca 2020 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Na chwilę obecną pracownik może otrzymać odszkodowanie w wysokości 917 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych. Z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, pracownikowi przysługuje kwota 16 048 zł, zaś gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego pracownika, przysługuje kwota w wysokości 82 531 zł.
W przypadku szczególnie dużego uszczerbku i rozstroju zdrowia możliwe jest dochodzenie roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Aby sąd w procesie cywilnym zasądził na rzecz pracownika stosowne zadośćuczynienie, przewyższające świadczenia ustawowe, należy udowodni
wystąpienie uszczerbku na zdrowiu i krzywdę z tym związaną, która pozostaje w adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym z chorobą zawodową.
Reprezentujemy pracowników w sprawach o zadośćuczynienie za krzywdę wywołaną chorobą zawodową, a zasądzane przez sądy świadczenia przewyższają kwoty odszkodowania z ZUS.
[1] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 15.09.2016 r., III SA/Gd 547/16, LEX nr 2120234.
[2] http://imp.lodz.pl
